Uczestnicy 15. Baltic Business Forum wskazywali na wyzwania związane z konsekwencjami wojny: redukcję zadłużenia Ukrainy, odbudowę infrastruktury krytycznej oraz stworzenie warunków dla powrotu obywateli Ukrainy do ojczyzny. 

W dniach 15-17 maja 2023 roku pod Patronatem Honorowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy, odbyło się 15. Baltic Business Forum „Energia dla odbudowy Ukrainy”. Podczas konferencji omówiono zagadnienia odbudowy Ukrainy, bezpieczeństwa regionalnego i energetycznego, rosyjskiej agresji na Ukrainę oraz europejskiej i NATO-owskiej perspektyw Ukrainy, roli samorządów w kształtowaniu demokratycznego systemu Ukrainy. 

Międzynarodowy kontekst wojny w Ukrainie 

Solidarność, braterstwo, Unia Europejska, Polska, Region ABC / Trójmorze, samorządność, banki i ubezpieczenia były to słowa klucze 15. Baltic Business Forum. Grzegorz Piechowiak, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii, Pełnomocnik Rządu ds. inwestycji zagranicznych, dziękując organizatorom BBF, podkreślił, że potrzebna jest mobilizacja, energia dla obudowy Ukrainy. Potrzebna jest strategia wsparcia odbudowy wypracowywana w formule dialogu. 

Podczas wystąpienia otwierającego wydarzenie, Aleksander Kwaśniewski, Prezydent RP (w latach 1995 – 2005) powiedział, że początek brutalnej agresji Rosji na Ukrainę oznaczał nową erę oraz nowy czas dla Ukrainy i całego świata. 

Wojna jest częścią konfrontacji między demokracją a autorytaryzmem. To jest bój o to jak chcemy widzieć przyszłość świata, podkreślał Prezydent Kwaśniewski. Należy oddać cześć i docenić bohaterstwo obywateli Ukrainy. Pomoc polityczna, militarna, finansowa i humanitarna udzielana przez demokratyczne kraje jest na bardzo wysokim poziomie i powinna być kontynuowana. Prezydent RP wskazał czynniki, które określają aktualną, ale przede wszystkim przyszłą sytuację na arenie międzynarodowej. Pierwszy czynnik, to zmiana przywództwa w Rosji. Drugi to zasoby, które wyczerpują się z każdym tygodniem wojny po stronie rosyjskiej, ale także po stronie ukraińskiej. Trzeci czynnik to przyszłoroczne wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych. Terminarz wyborów w USA jest również czynnikiem kluczowym dla kształtowania się przyszłego porządku świata. Na zakończenie swojego wystąpienia, Aleksander Kwaśniewski zaznaczył, że wszystkie, także mniejsze programy wsparcia Ukrainy są potrzebne, bo sprzyjają powrotowi obywateli Ukrainy do ich kraju. Szansa ich powrotu będzie zwiększała się, gdy podstawowa infrastruktura będzie istniała (przedszkola, szkoły, itd.). Aleksander Kwaśniewski podkreślił, ze w tym procesie trzeba wykorzystać kompetencje i doświadczenie Polsko- Ukraińskiej Izby Gospodarczej. 

Odbudowa i finansowanie Ukrainy – wyzwanie dla demokratycznego świata 

Otwierając debatę o odbudowie Ukrainy, prof. Marek Belka, eurodeputowany, Premier Rządu RP (2004-2005), Prezes Narodowego Banku Polskiego (2010-2016) wskazał na trzy kluczowe aspekty tych działań. Konieczność posiadania partnera w miejscu odbudowy, wypracowanie sposobu finasowania oraz koordynację działań. Profesor podkreślił rolę samorządów ukraińskich, które mogą nawiązywać kontakty z innymi jednostkami samorządu terytorialnego z Unii Europejskiej (Forum Samorządowe jest przedmiotem dyskusji trzeciego dnia 15.BBF). Potrzebna jest też współpraca na rynku żywnościowym. Ukraina to mocarstwo w produkcji żywności. Wejście Ukrainy do wspólnego rynku to konieczność reformy wspólnej polityki rolnej, wypracowania nowego kompromisu. 

Zdaniem M. Belki ukraińskie rolnictwo i jego zdolności produkcyjne pomogą UE w prowadzeniu polityki globalnej. 

Kontynuując debatę wokół procesu odbudowy Ukrainy, Rusłan Perun, Radca Ambasady Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej wskazał, że całkowita kwota potrzebna na odbudowę Ukrainy to 400 mld dolarów. Już w 2023 roku potrzebne będzie 14 mld dolarów na odbudowę Ukrainy, w zakresie który pozwoli na funkcjonowanie państwa. W sektorze energetycznym określono projekty na 500 mln dolarów, a w opiece zdrowotnej – 370 mln dolarów. Na tle finansowego kontekstu procesu odbudowy, prof. Marek Belka wskazał, na konieczność masowej reedukacji zadłużenia Ukrainy. Głos ten wsparła Katarzyna Kowalska, wiceprezes KUKE, zaznaczając, że kluczowa jest data umorzenia długu, ponieważ ona wyznaczy zakres i kierunek nowego finansowania. Zaznaczyła dalej w swojej wypowiedzi, że wspieranie Ukrainy odbywa się nie tylko w obszarze dużych projektów, ale także w zakresie podtrzymania kroplówki gospodarczej dla ukraińskich przedsiębiorstw. Szkodowość na rynku ukraińskim jest niższa niż np. na rynku włoskim, czy w Wielkiej Brytanii. Firmy ukraińskie płacą swoim kontrahentom, podkreśliła Katarzyna Kowalska. Uczestnicy dyskusji, wskazali, że kolejnym elementem skutecznego i efektywnego zaangażowania jest konieczność stabilności przepływu kapitału, gwarantowanego przez rządy. W kontekście procesu odbudowy podczas debaty „Jak ze wsparciem Unii Europejskiej i społeczności międzynarodowej finansować odbudowę Ukrainy” wskazano dodatkowo na konieczność przeprowadzenia reformy szkolnictwa, traktując ją jako strategiczny poziom odbudowy państwa. 

Bezpieczeństwo energetyczne 

Od ataku Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku, odnotowano 33 zmasowane ataki na obiekty energetyczne infrastruktury Ukrainy. W efekcie odnotowano 270 trafień w te obiekty, ucierpiały 24 obiekty generacji prądu. Mimo zniszczeń infrastruktury, system energetyczny Ukrainy pracuje. Podczas panelu „Energetyka – nowy cel ataków agresora, doświadczenia i wnioski z ukraińskich obrody światła i ciepła”, wskazano, że nie było trafień w obiatach generacji atomowej. Kiedy był deficyt mocy około 90% gospodarka ukraińska nadal pracowała, a obywatele mieli zaspokojone potrzeby. Wprowadzone zostały jednak ograniczenia korzystania prądu, które trwały 118 dni. Po tych dniach infrastruktura została odbudowana. Aktualnie, aby przygotować się do kolejnego sezonu jesienno – zimowego, kluczowe jest dla władz ukraińskich zapewnienie bezpieczeństwa elementom infrastruktury krytycznej, tym bardziej, że ataki na te obiekty z pewnością będą kontynuowane, jak podkreślali uczestnicy debaty. 

Serhii Kozin, Przewodniczący Biura Projektowego USPP, w swojej wypowiedzi zaznaczył, że ukraińskie środowisko biznesowe jest na etapie transformacji. Oznacza to konieczność tworzenia nowych mechanizmów wsparcia w nawiązywaniu współpracy. Jednym z takich pomysłów jest stworzenie ukraińskiego, publicznego rejestru transakcji, także w obszarze energetyki. Jednym z partnerów tej inicjatywy będzie Polsko – Ukraińska Izba Gospodarcza. 

Energetyka i bezpieczeństwo energetyczne to także odnawialne źródła energii, energetyka rozporoszona oraz magazynowanie energii. Pytanie pozostaje natomiast aktualne: co powinniśmy zrobić, aby zapewnić to bezpieczeństwo w Ukrainie, Polsce i Europie. Nasza perspektywa postrzegania bezpieczeństwa energetycznego zmieniła się po lutym 2022 roku. Prof. Jan Chadam, Przewodniczący Rady Nadzorczej Rady Mahistralni Gazoprovody Ukrainy wskazał wśród kluczowych czynników pod względem dostaw: posiadanie alternatywy, uniezależnienie od jednego dostawcy, co dotyczy to większości nośników energii, integrację rynków (niezależność). Jest to droga do niższych cen i niższych kosztów, nie ma w związku z tym konieczności budowania wielkich organizmów gospodarczych zlokalizowanych na tzw. narodowym rynku. Te  same mechanizmy odnoszą się do rynku ukraińskiego, który opierając się głownie na tranzycie, w związku z zaistniałą sytuacją będzie musiał tranzytować inne produkty. Scenariusze związane z przekształceniem rynku są już opracowywane w Ukrainie. 

W kontekście debat dotyczących bezpieczeństwa energetycznego, a także rozwoju odnawialnych źródeł energii powstała podkreślono podczas panelu, że stworzona została koncepcja Europejskiego Kręgosłupa Wodorowego, którego Ukraina mogła by być istotnym elementem jako producent wodoru.